|
I 1804 kom Dahl her som ung kapellan,
vart sokneprest i 1807,
neppe nokon har ofra seg slik som Hylleborg og han
for kommunen der dei valde og bu.
Han vart fødd 1778 i Kvinnherad,
ho frå 1766 i Finnås sine barnesko trakka,
for at dei slo seg ned her er kvar guling så glad,
at skjebnen me hjarteleg vil takka.
Audmjuke i dag me står,
her i den gamle prestehagen,
ser Hylleborg og Niels saman går
stille etter den travle dagen.
Dei svalar sinn og kviler hender
under blømande frukttre med fuglesang,
frå liene dyra si helsing sender
med takksame lydar og bjølleklang.
På ein hagebenk paret set seg ned,
blank sjø speglar ein himmel av eld,
innsekt summar i lauvrike tre
i ein sval og fredfull kveld.
Etter arbeidsdagen stri og lang
dei frukter av slitet kan nyte,
tause dei sit med hendene i fang,
ikkje med nokon vil dei byte.
Gleda over det spirande aks,
lukkelege folk i arbeid og bøn,
at frøa dei sådde grodde og vaks,
var for dei den beste løn.
-----------------
På prestegarden var det eit yrande liv,
mange skulle ha mat og husrom,
embetsfolk og dei som garden driv,
mange reisande og gjestar der kom.
Ho hadde nok hendene fulle,
men i mas, kav og jag,
fekk ho alt til å gå som det skulle,
året rundt, kvar einaste dag.
For alle som her søkte lærdom og råd,
studerte og var på kurs,
tross heller svak helse ho utførde ein dåd,
Hylleborg for embetet var ein stor resurs.
Den innsatsen ho i heimen gjorde
gav Niels høve til fritt
å ofra seg for det kjende og store,
skapande samfunnsarbeidet sitt.
Som Herrens tenar i dette vide prestegjeld
han øvde sitt kall med kløkt og styrke,
jobba til folket sitt beste frå morgon til kveld
i tillitsverv som i preste- og prosteyrke.
Han var dyktig forkynnar og prest,
synte også praktisk dugleik stor,
stod på for folk flest,
sette djupe og gode spor.
Han lærde bønder dyrka si jord,
fekk dei på moderne landbruk tent,
hans innsats for drift og jordskifte var så stor
at han over heile landet vart akta og kjent.
Fort den steinfulle prestegarden vart
til åker og eng med topp avling,
som eit mønsterbruk stod han snart,
med eit solid steingjerde omkring.
Han bygde trapper og brygge,
over Takledalen veg,
slik at alle lett, og trygge,
til kyrkjene kunne koma seg.
Han ville folk også frå sjukdom frelse,
dårlege bustadhus han lite lika,
som eit ledd i sitt strev for betre folkehelse
reiste han, som mønster, huset i Fonnevika.
Sjølv om motstanden var heller stor,
fekk han i 1827 i Sygnefest,
tilsett Ytre Sogn si fyrste jordmor,
ei ordning til velsigning for folk flest.
Han kjempa hardt mot spillsjuka,
underviste og informerte,
smittekjelder bort han luka,
helsetenesta han revolusjonerte.
Ved farangen i 1833 var i hans prestegjeld
mest alle vaksinerte mot koppar,
dette sjukdomen her på avstand held,
mens andre distrikt var fulle av døde kroppar.
Som velgjerar og lækjar var han høgt akta,
folk frå heile Ytre Sogn til han gjekk,
det er utruleg kva han makta,
her dei hjelp og lækjeråd fekk.
For mange han berga gard og grunn
der han tappert mot rusdrykken stridde,
til ein livsførsel god og sunn
folk frå alkoholen sine lenker han fridde.
Folkeopplysning var også eit felt
der han ofra mykje pengar og arbeid,
lærarkurs han for ungdomar gratis heldt,
eller betalte seminaropphald for dei.
Han ordna med fastskular i eigna lokale,
i 1835 fyrste skulehus i Ytre Sogn på Undertun kom,
kostnadane måtte han sjølv betale,
for «skolekassen» var alltid tom.
I 1829 får folkebiblioteket her sin start
ved at Dahl gjev 134 av sine eigne bøker,
institusjonen møtestad blir etter kvart
for folk som bokleg kunnskap søker.
Så mykje kunnskap og visdom
Dahl og hans hjelparar til folket ytte
at då Ivar Åsen i 1843 på granskingsferd kom
over arbeidet og fruktene svært han skrytte.
For soge og tradisjon hadde Dahl stor sans,
reiste i prestegjeldet mykje omkring,
samla segner som i folket fans
om bygda og gamle Gulating.
Han var stortingsmann i fleire bolkar,
hausten 1814 han i kongediskusjonen,
mot fellesskap folkeviljen tolkar,
er 1 av 5 som røystar imot svenskeunionen.
Han vinn respekt i Stortings-salar
for sine edle tankar og syn,
for velferd til folket varmt han talar
i innlegg sterke og klåre som lyn.
Som fyrste ordførar han kommunen styrde
frå formannskapslova kom til han i 1848,
som den sjølskriven leiar og folkehyrde
av helsegrunnar trekkja seg måtte.
I dette året han tunge stunder møtte,
miste si kjære Hylleborg,
som var han så trufast ei støtte,
saknet var sårt, stor var hans sorg.
Dette sette likevel ingen bom
ved hans arbeid for velferd, ånd og brød,
4. 8.1852 til eit møte han ikkje kom,
- i stolen hans fann dei han død.
--------------------
Her sat du Dahl
og skreiv mang ei eldfull preike,
her i din eigen Herresal
hjelpte du sjuke og veike.
Her du for samfunnssaker brann,
kjempa mot det du tykte var gale,
ofte fram med dine tankar du vann
både i skrift og i tale.
Staden der du levde i slit og strev,
ber framleis merker etter din fot,
her du i talar og brev
synte omtanke, varme og mot.
I huset ditt her ved kyrkja,
på denne tradisjonsrike samlingsstad,
både i helg og yrka
lærdom, hjelp og trøyst du folket gav.
Her du kvilte ut etter reiser harde,
vart oppmuntra av Hylleborg,
delte med henne kjensler vare
både i glede og sorg.
I ein arbeidsdag tyngre enn for dei fleste,
motbør de ofte fekk
og med i strevet for folket sitt beste
alle dykkar innkomer gjekk.
Her de og fekk frukter nyte
ved gleda over eit samfunn i framgang,
tok mot heider og medaljer, høyrde lovord flyte
som i Wergeland sin fine hyldningssang.
Meir enn ein innsats fekk de gjort,
i hyllesten vil me også ta del,
for Gulen det var eit livsverk så stort,
- prega samfunnsånd og folkesjel.
Med varm takk og kjensler sterke
her me Niels og Hylleborg reisa vil
eit vakkert og solid minnesmerke,
- her skal dei for alltid høyre til.
Her vil me i aktsemd varsame trå,
måtte merket eit samlingspunkt bli
der både unge og grå
i Dahl si ånd finn ro og harmoni.
I dag me i glede og stor respekt
avdukar steinen som gåve frå oss alle
til den komande Gulen-slekt.
Ta vel imot - la teppet falle ! |
